Współczesne realia społeczne i gospodarcze sprawiają, że rośnie ranga kształcenia zawodowego i technicznego. Coraz większym powodzeniem cieszą się szkoły ponadgimnazjalne, nie tylko stwarzające dalsze perspektywy edukacji, ale także oferujące konkretny zawód.

(Dokument - Szkoła Przemysłowa Uzupełniająca)

W szkołach takich, co w pełni zrozumiałe, ceni się fachowość i nowoczesność. Niebagatelne znaczenie ma jednak także tradycja, wynikająca z zakorzenienia danej szkoły w historii środowiska. Jest ona bowiem fundamentem, dającym poczucie stabilizacji, a jednocześnie stwarzającym możliwość dokonania ocen i porównań. Warto więc, dążąc ku przyszłości, spojrzeć od czasu do czasu w przeszłość. Zwłaszcza, jeżeli pojawiają się nowe informacje, pozwalające wzbogacić dotychczasową wiedzę.

Zagadnieniem historii szkolnictwa zawodowego w Strzyżowie zająłem się w ubiegłym roku, biorąc udział w redagowaniu księgi jubileuszowej, przygotowywanej z okazji Jubileuszu 50 – lecia Technikum Ekonomicznego w Strzyżowie. Na podstawie dostępnych mi wówczas źródeł, początki zinstytucjonalizowanego szkolnictwa zawodowego umieściłem w latach II wojny św. Później jednak w moim posiadaniu znalazły się nowe źródła, które pozwoliły tę cezurę znacząco cofnąć w czasie. Na ich podstawie udało mi się ustalić, że historia szkolnictwa zawodowego w Strzyżowie sięga swymi korzeniami końca pierwszej dekady XX wieku, a więc jeszcze czasów, gdy ziemie polskie znajdowały się pod zaborami. Dokumentem w pełni uzasadniającym takie stwierdzenie jest „Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem”.

Jest to swego rodzaju rocznik austriacki wydawany w latach 1782 – 1914 po niemiecku, a od 1870 roku także w języku polskim. Znajdziemy tam przede wszystkim nazwiska cesarsko – królewskich urzędników różnych szczebli oraz wykaz różnego rodzaju instytucji, w tym szkół.

I właśnie w jednym z tych szematyzmów, datowanym na rok 1909, znajdujemy zapis o istniejącej w Strzyżowie szkole przemysłowej uzupełniającej. Wynika z niego również, że delegatem Rady szkolnej krajowej był wówczas Józef Chuchla, a delegatem Wydziału krajowego Wilhelm Zajączkowski.

Nie udało mi się dotrzeć do bliższych szczegółów na temat jej funkcjonowania w Strzyżowie, warto jednak przyjrzeć się, z jakim rodzajem szkoły mamy tutaj do czynienia.

Główne ośrodki naukowe ówczesnej Galicji to Kraków i Lwów. Działały tam także wyższe szkoły przemysłowe, kształcące kadrę do pracy w różnych zawodach i posiadające rozbudowaną strukturę organizacyjną. Najniższą kategorią szkół technicznych były uzupełniające szkoły przemysłowe. Ich powstanie związane było z dokształcaniem terminatorów rzemieślniczych. Ordynacja przemysłowa z 1897 r. zobowiązywała ich do uczęszczania na zajęcia do szkół uzupełniających. Uczeń podlegał temu obowiązkowi bez względu na wiek, dopóki nie ukończył drugiej klasy z wynikiem pozytywnym.
Najważniejszymi wykładanymi przedmiotami oprócz języka polskiego i religii, były rysunki, rachunki, rachunkowość przemysłowa oraz stylistyka przemysłowa.

Zapewne taką właśnie szkołą była pierwsza w Strzyżowie placówka edukacyjna o charakterze zawodowym. Jej funkcjonowanie w dwudziestoleciu międzywojennym potwierdzają dwa dokumenty. Jednym z nich jest świadectwo ukończenia tejże szkoły przez pochodzącego ze Strzyżowa Władysława Kołodzieja, datowane na rok 1919. Kolejny dokument, to należący do Józefa Soi z Łętowni „Dyplom na czeladnika”, wydany w roku 1925. Potwierdza on, że jego posiadacz uczył się zawodu kowalskiego u majstra Franciszka Korabiowskiego, a także, że uczęszczał on do szkoły przemysłowej uzupełniającej w Strzyżowie. Nie dotarłem do dokumentów potwierdzających funkcjonowanie tej szkoły w latach późniejszych, wolno jednak przypuszczać, że działała ona do wybuchu II wojny światowej.

Jeśli chodzi o szkolnictwo kształcące do wykonywania konkretnego zawodu, to warto na pewno wspomnieć o istniejącym w Strzyżowie w latach 1923 – 1926 Prywatnym Seminarium Nauczycielskim, którego inicjatorką i dyrektorką była Maria Piterowa. Jego istnienie potwierdza notatka dotycząca zjazdu absolwentek tejże szkoły, który odbył się w roku 1931.

Ciągłość istnienia szkolnictwa zawodowego w Strzyżowie została w pewnym sensie zachowana w latach II wojny światowej. Wtedy to właśnie, w ramach organizowanego przez Polaków tajnego nauczania, przeprowadzono w Strzyżowie, jako element oświaty dla dorosłych, korespondencyjny kurs spółdzielczy.

W 1942 roku, dekretem władz okupacyjnych powołano w Strzyżowie „szkołę przemysłową”, w ramach której w 9 klasach uczyło się 182 uczniów. Zapewne to o tej szkole wspomina dokument, który jest umową najmu pomieszczeń dla innej tworzonej wówczas w Strzyżowie szkoły – Publicznej Zawodowej Szkoły Rolniczej.

Obydwie miały w myśl umowy korzystać z pomieszczeń w tym samym budynku. Kierownikiem Szkoły Rolniczej był Władysław Ziobro, natomiast Szkołą Zawodową kierował inż. Henryk Woźniacki. Zorganizowano także pięciomiesięczny kurs księgowości, na którym w dwóch klasach naukę pobierało 97 uczniów.

W pierwszych latach powojennych ideę szkolnictwa zawodowego realizowało w Strzyżowie utworzone 1 września 1944 roku przez Bolesława Wójcikiewicza Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie.

Początkowo była to szkoła prywatna, jednak już od 1946 roku, na mocy decyzji Kuratorium Okręgu Szkolnego w Rzeszowie, funkcjonowała ona jako Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum Handlowe gminy zbiorowej w Strzyżowie i edukowała uczniów w 4 klasach gimnazjum kupieckiego i 2 klasach liceum handlowego.

Innym przykładem funkcjonowania szkolnictwa zawodowego była nowa szkoła zawodowa pod nazwą Średnia Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego, administrowana przez Wydział Oświaty Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego w Rzeszowie. Była to szkoła przeznaczona dla dziewcząt, a jej zapleczem gospodarczym była licząca 49 ha, tzw. „resztówka” majątku rolnego w Strzyżowie.

Szybszy i bardziej wszechstronny rozwój szkolnictwa zawodowego w Strzyżowie rozpoczął się w latach sześćdziesiątych XX wieku. Przebiegał on wielotorowo.

Na 10 października 1961 roku datowane jest zarządzenie Ministra Oświaty „w sprawie otwarcia Technikum Ekonomicznego w Strzyżowie” z mocą od 1 września tegoż roku. Na jego podstawie został utworzony pierwszy oddział Technikum Ekonomicznego przy Liceum Ogólnokształcącym w Strzyżowie, którego dyrektorem był wtedy mgr Karol Ryndak.

1 września 1962 roku, mocą aktu erekcyjnego Ministra Oświaty rozpoczęła w Strzyżowie działalność dokształcająca Zasadnicza Szkoła Handlowa, kształcąca sprzedawców. Nieco ponad rok później, 5 września 1963 roku utworzono pierwszą klasę Technikum Ekonomicznego dla pracujących, do którego w pierwszym dniu przybyło ponad 50 kandydatów. Funkcjonowało ono do roku 1969.

Formalnie rzecz ujmując, od 1962 roku w Strzyżowie istniał zespół szkół, w skład którego wchodziły: Liceum Ogólnokształcące, Technikum Ekonomiczne i Zasadnicza Szkoła Handlowa.

Od 1965 roku Technikum Ekonomiczne, decyzją władz oświatowych, stało się odrębną i samodzielną placówką oświatową z własną kadrą kierowniczą. Zajęcia odbywały się w oddanym w tymże roku do użytku nowym budynku, zwanym później potocznie „Ekonomikiem”. Jej pierwszym dyrektorem został mgr Józef Mieszkowicz, który pełnił tę funkcję do roku 1973.

Przemiany społeczno – gospodarcze, zachodzące w Strzyżowie i okolicach wymogły niejako poszerzenie oferty edukacyjnej w dziedzinie szkolnictwa zawodowego. Powstające zakłady pracy potrzebowały wykwalifikowanych pracowników i umożliwiały praktyczną naukę zawodu. Powstał dogodny grunt do utworzenia nowej szkoły. W 1969 roku na mocy zarządzenia Kuratorium Okręgu Szkolnego w Rzeszowie utworzono więc dokształcającą Zasadniczą Szkołę Zawodową, kształcącą w zawodach „stolarz” oraz „ślusarz – mechanik”. Określenie „dokształcająca” oznaczało, że uczniowie, jako pracownicy młodociani, zatrudnieni w okolicznych zakładach pracy, byli przez nie oddelegowywani do szkoły, celem uzyskania stosownego wykształcenia.

Kolejne zmiany następowały niemal rok po roku. Od 1972 roku rozpoczęło funkcjonowanie Technikum Drzewne na podbudowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej, poszerzając i tak już dosyć bogatą ofertę kształcenia.

W sierpniu roku 1973 szkoła otrzymała  zarządzenie Kuratorium Oświaty w Rzeszowie o utworzeniu Liceum Zawodowego w Strzyżowie.

W ten sposób w roku szkolnym 1973/1974 w Strzyżowie istniały 4 typy szkół o charakterze zawodowym: Technikum Ekonomiczne, Liceum Zawodowe, Zasadnicza Szkoła Handlowa i Zasadnicza Szkoła Zawodowa. Całością zarządzał nowy dyrektor –  mgr Tadeusz Zdybek. Po jego odejściu w roku 1975, funkcję tę objął mgr inż. Stanisław Urbanik.

Kolejnym krokiem w stronę poszerzenia zawodowej oferty edukacyjnej było utworzenie w roku szkolnym 1976/1977 Średniego Studium Zawodowego o kierunku mechanicznym.

Ważną zmianę strukturalną przyniósł rok 1977. Z dniem 1 stycznia wszystkie strzyżowskie szkoły średnie zostały połączone w Zespół Szkół, którego dyrektorem został mgr Mieczysław Cynarski. Jego zastępcami zostali mgr Maria Niemiec i Antoni Wójcik. W skład Zespołu Szkół weszły: Liceum Ogólnokształcące, Liceum Ekonomiczne, Liceum Zawodowe, Liceum Rolnicze i Zasadnicza Szkoła Zawodowa. Trzy dekady, które upłynęły od utworzenia Zespołu Szkół do jego rozdzielenia, oznaczały szereg zmian zarówno w bazie lokalowej, jak i w ofercie kształcenia. 14 października 1978 do użytku nowy obiekt szkolny, wybudowany nakładem 12 mln złotych. Co prawda zaistniał on jako nowy budynek dla Liceum Ogólnokształcącego, ale w kolejnych latach z jego pomieszczeń (aula, biblioteka, stołówka, a także sale lekcyjne) korzystali uczniowie wszystkich typów szkół. Ta sama sytuacja dotyczyła także oddanej kilka lat wcześniej do użytku sali gimnastycznej.

Przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych przyniósł Polsce metamorfozę polityczną i gospodarczą. Nie mogło to oczywiście pozostać bez wpływu na ofertę edukacyjną Zespołu Szkół w Strzyżowie, zwłaszcza w odniesieniu do szkolnictwa zawodowego. Zmiany na rynku pracy sprawiły, że niektóre kierunki kształcenia przestały się cieszyć zainteresowaniem uczniów kończących naukę w szkole podstawowej. Dlatego też stopniowo ulegały likwidacji Liceum Rolnicze i Liceum Zawodowe. Niejako próbą wypełnienia tej pustki było powołanie Liceum Profilowanego, które obecnie jednak również znika z oferty edukacyjnej. Z kolei postęp techniczny wymusił potrzebę kształcenia w bardziej nowoczesnych kierunkach, stąd w ofercie technikum oprócz ekonomisty i handlowca pojawił się także technik mechanik, technik pojazdów samochodowych oraz technik informatyk.

W tym czasie zmieniło się także kierownictwo Zespołu Szkół. Funkcję dyrektora sprawowali kolejno: mgr Tadeusz Marek (1991 – 1998), mgr Zofia Zając (1998 – 1999). W XXI wiek Zespół Szkół w Strzyżowie wchodził, gdy jego dyrektorem był mgr Andrzej Kruczek (1999 – 2008).

Pod jego zarządem dokonano szeregu modernizacji, o czym świadczy między innymi nowoczesny wygląd budynku „Ekonomika”, który otrzymał nowy dach i elewację, a także hali sportowej, również docieplonej i zaopatrzonej w nowe pokrycie dachowe.

W stworzonej w 1977 roku formie organizacyjnej szkolnictwo zawodowe funkcjonowało do roku 2009, kiedy to decyzją władz Powiatu Strzyżowskiego ze struktur Zespołu Szkół wydzielono Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza, będące odtąd samodzielną jednostką oświatową. W roku szkolnym poprzedzającym rozdzielenie szkół funkcje dyrektora sprawował mgr Zbigniew Hołówko (2008 – 2009). Pomimo formalnego rozdziału szkół we wspólnym użytkowaniu pozostała biblioteka szkolna oraz sala gimnastyczna. Ze struktur Zespołu Szkół wyodrębniono także komórkę administracyjną (kadry, księgowość), która działa obecnie jako Powiatowy Zespół Ekonomiczno - Administracyjny Szkół.

Nowym dyrektorem Zespołu Szkół w Strzyżowie został mgr inż. Adam Witek, a jego zastępcą mgr Ewa Konieczkowska. Z dniem 1 września 2010 roku szkoła zmieniła nazwę na Zespół Szkół Technicznych w Strzyżowie. Zmiana ta podyktowana była między innymi wspomnianym już wydzieleniem liceum ogólnokształcącego ze struktur Zespołu Szkół. Skutkiem takiego posunięcia było powstanie szkoły nastawionej głównie na kształcenie w zawodach technicznych.

W chwili obecnej strukturę Zespołu współtworzą: technikum, zasadnicza szkoła zawodowa i liceum uzupełniające po ZSZ (w systemie dziennym i zaocznym).

Technikum kształci w zawodach: technik ekonomista, technik handlowiec, technik pojazdów samochodowych, technik mechanik oraz technik informatyk i technik agrobiznesu. Po zdaniu egzaminu maturalnego, absolwent otrzymuje świadectwo maturalne. Zdanie egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe gwarantuje uzyskanie tytułu technika w danym zawodzie.

W toku kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej uczeń nabywa wiadomości i umiejętności niezbędne do zdania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe oraz wykonywania zawodu lub prowadzenia własnego przedsiębiorstwa. Absolwent ma możliwość kontynuowania nauki w liceum lub technikum uzupełniającym.

Reasumując. Szkolnictwo zawodowe w Strzyżowie ma ponad stuletnią tradycję, choć nie funkcjonowało w sposób ciągły w ramach jednej instytucji. Na jego kształt miało wpływ kilka czynników, z których najważniejsze to:
- realia historyczne i polityczne (rozbiory, okupacja niemiecka, rzeczywistość Polski stalinowskiej i czasów PRL i w końcu transformacja ustrojowa lat 90. XX wieku),
- przemiany w gospodarce i przemyśle, niosące zapotrzebowanie na określony typ fachowego pracownika,
- otoczka społeczna, czyli zaangażowanie się środowiska lokalnego w tworzenie, rozwój i funkcjonowanie szkoły na danym terenie.
- osobowość ludzi pełniących w szkole funkcje kierownicze, którzy swoim zaangażowaniem i autorytetem budowali jej pozycję w środowisku,
- praca nauczycieli i wychowawców, których postawa skłaniała kolejne pokolenia uczniów do wyboru kształcenia w danej szkole.

Wszystkie wymienione wyżej czynniki są dowodem na to, że szkolnictwo zawodowe w Strzyżowie nie funkcjonowało w oderwaniu, lecz współtworzyło i współtworzy nadal historię i rzeczywistość naszej Małej Ojczyzny.

Na koniec kilka wyjaśnień. Zaprezentowane wyżej rozważania na temat historii szkolnictwa zawodowego w Strzyżowie są jedynie zarysem, wymagającym dalszego uzupełniania i wzbogacania o kolejne fakty, w miarę pojawiania się nowych źródeł. Pełniejszą wersję znaleźć można w „Księdze Jubileuszowej”, wydanej z okazji 50 – lecia Technikum Ekonomicznego w Strzyżowie.

Kluczowych ustaleń dotyczących początków szkolnictwa zawodowego w Strzyżowie udało mi się dokonać między innymi dzięki kopiom dokumentów udostępnionych przez Pana Adama Kluskę (świadectwo z 1919r. notka o seminarium nauczycielskim oraz kopia umowy najmu, zawierająca informacje o szkołach zawodowych w czasie II wojny św.) Dokumenty czeladnicze Józefa Soi mogłem skopiować dzięki uprzejmości jego córki – słuchaczki Uniwersytetu Trzeciego Wieku, gdzie niedawno miałem przyjemność dzielić się swoją wiedzą na temat historii szkolnictwa zawodowego w Strzyżowie. Natomiast możliwość wnikliwego, a jednocześnie komfortowego badania kolejnych tomów „Szematyzmu...” w domowych pieleszach zawdzięczam Panu Wiesławowi Złotkowi, który wskazał mi na wspaniałe źródło informacji, jakim są biblioteki cyfrowe. Wszystkim wymienionym wyżej Osobom składam serdeczne podziękowania. Natomiast wszystkich Czytelników posiadających jakiekolwiek informacje, pozwalające poszerzyć stan wiedzy na temat szkolnictwa zawodowego w Strzyżowie, proszę o kontakt.

KALENDARIUM ROZWOJU SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO W STRZYŻOWIE
- 1909 – Szkoła Przemysłowa Uzupełniająca,
- 1923 – 1926 - Prywatne Seminarium Nauczycielskie,
- 1942 – Szkoła Przemysłowa (utworzona przez władze okupacyjne),
- 1942 – Publiczna Zawodowa Szkoła Rolnicza (utworzona przez władze okupacyjne),
- lata II wojny św. - korespondencyjny kurs spółdzielczy w ramach tajnego nauczania),
- 1944 - Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie,
- 1946 - Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum Handlowe,
- po II wojnie św. - Średnia Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego,
- 1961 – Technikum Ekonomiczne,
- 1962 - dokształcająca Zasadnicza Szkoła Handlowa, kształcąca w zawodzie „sprzedawca”,
- 1963 – 1969 - Technikum Ekonomiczne dla pracujących,
- 1969 - dokształcająca Zasadnicza Szkoła Zawodowa, kształcąca w zawodach „stolarz” oraz „ślusarz – mechanik”,
- 1972 - zaoczne Technikum Drzewne na podbudowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej,
- 1973 - Liceum Zawodowe,
- 1976 - Średnie Studium Zawodowe o kierunku mechanicznym.
- 1977 - Zespół Szkół, w skład którego weszły: Liceum Ogólnokształcące, Liceum Ekonomiczne, Liceum Zawodowe, Liceum Rolnicze i Zasadnicza Szkoła Zawodowa,
- 2009 - ze struktur Zespołu Szkół wydzielono Liceum Ogólnokształcące i stał się on na powrót placówką o charakterze techniczno – zawodowym.
- 2010 - szkoła zmieniła nazwę na Zespół Szkól Technicznych w Strzyżowie.

Przygotował: Grzegorz Włodyka

Ulubione